Huldumenn á heiðinni
– um textagerð Þóris Kristinssonar á plötunum Huldumenn og Hugarfóstri með Gildrunni.
Viðtalið sem hér fer á eftir er unnið upp úr ritgerð sem Hjördís Kvaran Einarsdóttir skrifaði vorið 2007 í áfanganum Dægurlagatextar og alþýðumenning við deild íslenskra fræða við Háskóla Íslands. Það fjallar fyrst og fremst um texta Þóris Kristinssonar á fyrstu tveimur plötum Gildrunnar, Huldumenn (1987) og Hugarfóstur (1988), en með aðaláherslu á Huldumenn þar sem hún átti 20 ára útgáfuafmæli á þeim tíma sem ritgerðin var samin. Viðtalið byggir eingöngu á viðtölum við Þóri, Birgi Haraldsson og Karl Tómasson, þó eingöngu sé vitnað í Þóri eðli málsins samkvæmt.
Platan Huldumenn var aðeins gefin út á vínyl í 700 eintökum og er með öllu ófáanleg í dag. Hægt er að nálgast flest lögin af plötunni á Spotify á plötunni Gildran í tíu ár, en ekki verður hægt að setja plötuna sjálfa þar inn þar sem allar upptökur og masterar eru ónýtir og að sama skapi verður ekki hægt að gefa hana aftur út. Hugarfóstur kom út á vínyl og geisladisk og er aðgengileg á Spotify.
Við vorum bara að skemmta okkur
„Það er fullt af persónulegum bröndurum í textunum. Við vorum auðvitað metnaðarfullir, en við vorum umfram allt bara ungir strákar sem sturtuðum í okkur víni um helgar og hlógum og hlógum og gerðum grín að hverjum öðrum og höfðum gaman af þessu. Við vorum bara að skemmta okkur.“ segir Þórir Kristinsson.
Þegar flett er í gömlum dagblöðum frá árinu 1987 verður lesandi fljótt var við að hin óopinbera orðræða í þjóðfélaginu snerist að miklu leyti um tónlist. Þessi orðræða, undiraldan, var ekki mjög sýnileg enda unnu mörg öfl að því bæði leynt og ljóst að halda henni neðanjarðar. Hún fann sér þó leið upp á yfirborðið og eitt af vopnum hennar var lesendadálkar dagblaðanna, það leið varla sá dagur að ekki væri lesendabréf um tónlist og útvarp í þessum dálkum. Síðla sumars 1986 hóf fyrsta einkarekna útvarpsstöðin á Íslandi, Bylgjan, rekstur sinn og varð um leið, ásamt þeim útvarpsstöðvum sem á eftir fylgdu, að dyravörðum (gatekeepers), ásamt útgefendum, og stjórnuðu því hvað komst út til almennings og til þess að komast þangað út varð tónlistin að hafa réttu merkimiðana og aðallega rétt útgáfunafn. Einkaútgefið efni og merkimiðar eins og rokk og þungarokk áttu einfaldlega ekki upp á pallborðið.
Fólkið út í samfélaginu gerði gífurlegar kröfur til stöðvanna og hafði sitt álit á því hvað þótti boðlegt og hvað ekki. Dag frá degi má lesa bréf frá fólki sem telur sig vita hvað þjóðinni er fyrir bestu í þessum efnum. Þegar betur er að gáð er það áberandi hvað bréf, frá fólki sem vill fá meira þungarokk í spilun á stöðvunum eru í miklum meirihluta, og að sama skapi bréfin frá fólkinu sem mótmælir harðlega spilun þungarokks. Þetta er á tímum þar sem það var í tísku að allir væru eins, steríótýpur og guð hjálpi þeim sem vogaði sér að ganga í öðru en einu úlpunni sem var viðurkennd eða öðruvísi skóm en allir hinir voru í.
Það sama gilti um viðurkenndu tónlistina. Hún var hálfgeld, a.m.k. sú sem naut mestrar hylli útvarpsstöðva og var mest spiluð og af því að fólki stóð ekki svo auðveldlega til boða að meta annað en það sem var spilað á útvarpsstöðvunum gefur augaleið að vinsældalistarnir voru í samræmi við það og í kjölfarið var því haldið blákalt fram að þetta væri það sem að fólkið vildi, það veldi vinsældalistana, það stjórnaði.
Það er því augljóst hvaða hugmyndafræðilegu stefnur voru hér að verki, tónlistargildið var ekki talið mikið í tónlist sem ekki flokkaðist annað hvort undir sígilda tónlist eða það niðursoðna glundur sem réð ríkjum á tónlistmarkaðnum á 9. áratugnum.
Það var því ekki auðvelt að vera sjálfstæður og ósvikinn á þessum árum, a.m.k. ekki ef hljómsveitir spiluðu rokk og þungarokk. Þó að þessi tónlist fengi ekki hljómgrunn á yfirborðinu eins og áður segir þreifst hún neðanjarðar og upp spruttu tónleikastaðir víða þar sem að vinsælt varð að halda tónleika með misþekktum hljómsveitum og bílskúrsböndum. Fimmtudagskvöld urðu heitustu kvöld vikunnar og fyrir þá sem vildu eitthvað annað en ritskoðaða tónlistarstefnu ljósvakamiðlanna var þetta eins og að komast í himnaríki.
Gildran
Það er inn í þetta þjóðfélagsumhverfi sem hljómsveitin Gildran stígur fram á sjónarsviðið í maí 1987 þegar fyrsta plata hennar, Huldumenn, kemur út. Gildruna skipuðu á þessum tíma Mosfellingarnir Karl Tómasson (trommur, slagverk, söngur), Birgir Haraldsson (söngur, gítar) og Þórhallur Árnason (bassi, söngur). Hljómsveitin og platan vöktu strax feikna athygli þó ekki hafi þeim verið hampað á útvarpsstöðvunum frekar en öðrum hljómsveitum sem spiluðu framsækið rokk á þessum tíma: „Platan kemur eins og skrattinn úr sauðleggnum inn í flóruna á þessum tíma. Hún var á skjön við allt en samt voru tónleikastaðir ítrekað fylltir“ segir Þórir.
Það var greinilegt að eitthvað við tónlist hljómsveitarinnar höfðaði vel til rokkþyrstra áheyrenda og að fólki þótti hljómsveitin hafa eitthvað ósvikið fram að færa. Það vakti athygli að textar hljómsveitarinnar voru allir á íslensku og voru ekki hugarsmíð hljómsveitarinnar sjálfrar heldur fjórða aðilans, Þóris.
Þórir er fæddur í Vestmannaeyjum árið 1965 og flutti til höfuðborgarsvæðisins í kjölfar gossins 1973. Í Gagnfræðaskólanum í Mosfellssveit kynntist hann þeim félögum Karli (1964) og Þórhalli (1965) og þegar fram liðu stundir bættist Birgir (1958) í hópinn. Þeir reyndu fyrir sér sem þungarokkshljómsveitin Pass sem flutti allt sitt efni á ensku. Þegar ekki gekk að koma sér á framfæri sem Pass, þar sem enginn vildi gefa þá út, var nafni hljómsveitarinnar breytt í Gildran. Gildran spilaði mun áheyrilegri tónlist. Það var lægð í rokkinu á Íslandi á þessum tíma og það vildi enginn gefa út tónlist Pass og þess vegna hét plata hinnar nýju hljómsveitar Huldumenn: „Pass var hulduhljómsveit, neðanjarðar. Það hefur aldrei, að mínu mati, verið til jafn góð þungarokkshljómsveit á Íslandi og það þekktu hana sárafáir og hluti af því var vegna þess að hljómsveitin Pass gaf aldrei neitt út. Nafnið á plötunni er bein vísum í gömlu hljómsveitina þó þeir spili þar undir nýju nafni“ segir Þórir.
Enda kom það í ljós þegar farið var að leita að útgefanda fyrir Huldumenn að það vildi enginn gefa þá út, frekar en fyrri daginn, svo að raunin varð sú að þeir gáfu sjálfir út plötuna undir merki félags síns, Grodda hf. Töluverðs misskilnings gætti með nafn hljómsveitarinnar í byrjun. Margir héldu að hljómsveitin héti Huldumenn en platan Gildran, það var svo klassískt, alls konar „menn“ voru til. Gildran er alls ekki hljómsveitarlegt nafn og er í raun heldur djarft val á nafni á hljómsveit þar sem það er í eðli sínu tvírætt. Karl átti heiðurinn að þessu nafni sem og á nafni útgáfu þeirra félaganna, Groddi hf. Gildran er tilraun til að fá að staðsetja sig á íslenskum markaði. Huldumenn kom út til að þeir fengju að spila og það gekk eftir. Þeir fóru um allt og alls staðar mætti fólk. Þetta er að sumu leyti alþýðleg tónlist því að tónleikahald rótgekk jafnvel þó að fólk þyrfti að borga sig inn, það var alltaf húsfyllir. Enda eru margir á því máli að Gildran eigi skilið hásætið í rokkflóru íslenskrar tónlistarsögu. Gildran hafði skemmtigildi sem tónleikaband og dansiballaband, það var alltaf stuð, fjör og ekkert mikið af rólegum vangalögum.
Hljómsveitin gerði miklar kröfur til sjálfrar sín og æfði mjög stíft. Það var greinilega eitthvað ósvikið, frumlegt og skemmtilegt við tónlistina: „Þetta var svo skothelt og vel æft þegar það var farið með þetta í stúdíó, platan er bara life og þess vegna lá hún svo vel á tónleikum. Fólkið sem keypti plötuna kom á tónleika og heyrði að þetta var bara eins og á plötunni. Það voru engar stúdíófiffingar í gangi.“ segir Þórir.
Það líður ekki nema rétt ár frá útkomu Huldumanna þar til önnur plata Gildrunnar, Hugarfóstur, kom út. Þessar tvær plötur eru systurplötur og því er ekki hægt að fjalla um aðra nema hafa hina í huga líka. Á Hugarfóstri eru allir sömu menn að störfum og áður.
Það að Þórir fer að semja texta fyrir hljómsveitina kemur til vegna þess að hljómsveitin og Þórir þekktust mjög vel eins og áður sagði og hljómsveitin var ákveðin í að gera plötuna, breyta til. „Tónlistarlega séð var Pass að gera stórkostlega hluti. Menn voru búnir að reyna með hana, en uppskáru aldrei neitt, en það gerðist með Huldumönnum, þá uppskáru menn bæði umfjöllun og peninga. Lögin fóru að heyrast í útvarpi og allt í einu gátu strákarnir spilað út um allt.“ segir Þórir.
Textar Huldumanna
Það sem vekur athygli þegar textarnir eru skoðaðir á plötuumslaginu er að þeir virka í fljótu bragði eins og þeir séu ristir með rúnum og er því einkum um að kenna að hver einasta lína hefst með stórum staf. Þetta var ekki djúpt, útspekúlerað bragð af hálfu Þóris heldur voru þetta einfaldlega mistök af hendi þess sem setti textana upp: „Kannski olli þetta því að menn tóku þetta sem eitthvað enn þá dýpra, menn hafa haldið að þetta væri enn þá pældara. Ég var bara tvítugur gríslingur og pældi ekki svona djúpt.“ segir Þórir.
Þetta hefur líklega valdið því að textarnir hafa m.a. fengið það orð á sig að þeir þykja torræðir með meiru. Vegna þessara mistaka og þeirrar staðreyndar að hvergi er punktur í textunum til þess að bakka þessa stóru stafi upp, getur verið erfitt að greina hvar setning eða hugsun byrjar eða endar því þá eru aðeins eftir erindaskil til að styðja sig við. En þetta gerir textana líka þess virði að takast á við þá.
Bygging textanna minnir um margt á fornan bragarhátt bæði í lengd vísuorða og eins þegar textarnir eru lesnir upphátt. Ástæðan fyrir þessari tilfinningu lesanda er vafalítið sú að vísuorðin eru áberandi stutt, og oft og tíðum niður njörvuð í atkvæðafjölda í vísuorði. Þetta er áberandi í þeim textum þar sem er hljómstríð hrynjandi eins og í Leiðtogunum þar sem samspil þessa knappa stíls, atkvæðafjölda og harðra samhljóða valda því að við upplestur skynjar lesandinn gremjuna í hinum pólitíska texta mjög sterkt enda er textinn ortur um leiðtogafundinn 1986: „Þetta var bara svona okkar diss, við vorum bara að gefa skít í þessa náunga, það kom ekkert út úr þessum fundi“ segir Þórir. Í textanum um Svarta blómið, sem er fyrsti textinn sem Þórir samdi, þá 16 ára og var ort um afa Þóris sem þá var nýlátinn, kemur þessi þunga hrynjandi einnig mjög sterkt fram, það drynur bókstaflega í þungri sorginni.
Rétt tæplega helmingur laglínanna í textunum eru þrjú orð, sum eru eitt orð en fæst eru fleiri en fjögur. Þessi orðaskortur í vísuorðunum veldur því að stíllinn verður mjög knappur og snöggur. Þetta kemur sterkt fram í textum eins og Vorbragur, Förumaður og Pass. Þar eru langflest vísuorðin þrjú orð, þó eitthvað bregði út af þeirri reglu í Pass. Það sem einnig er áberandi í þessum þremur textum er að í hverri einustu laglínu eru sex atkvæði. Þarna er um að ræða atriði í stíl Þóris sem er nær alveg horfið í textum hans á Hugarfóstri. Þar er fágunin orðin meiri og textarnir renna betur við lestur. Þar er greinilegt að Þórir er kominn í meiri æfingu, en það eitt og sér skýrir ekki af hverju þessi mikli munur er á textum platnanna.
Á Huldumönnum virðist það vaka fyrir Þóri að eyða ekki óþarfa orðum í að koma orðum að því sem hann vill segja. Ástæðan fyrir þessu er sú að þó allir hljómsveitarmeðlimir hafi átt sinn þátt í að semja lögin var samstarf Þóris hvað mest við Birgi söngvara. Það samstarf er svo nýtt á Huldumönnum að Þórir vildi ekki gera kröfur um að laglínum yrði breytt fyrir textann og því var það hans mesti hausverkur að velja orðin þannig saman að úr yrði merkingarbær heild sem gengi upp bæði í texta og lagi. Þannig er að Birgir hefur þann háttinn á þegar hann semur lög að hann semur sjálfur texta við þau á ensku þar sem hann ákveður hvernig textinn skuli liggja með tilliti til t.d. atkvæða. Þórir reynir að gæta þess að þetta haldi sér þegar hann tekur til við að semja textann, til þess að lagið breytist sem minnst. Þannig mótar Birgir, ásamt Karli og Þórhalli, rammann sem Þórir þarf síðan að mála sína mynd inn í. Á Hugarfóstri er samstarf þeirra farið að taka á sig skýrari mynd og Þórir er farinn að gera kröfur sem m.a. lúta að minni háttar breytingum á laglínum til þess að textinn fari betur. Það má fullyrða að þessi vinnubrögð þeirra félaga hafði bæði mótað og agað Þóri mikið sem textahöfund og ljóðskáld. Þetta hefur líklega verið honum dýrmæt reynsla, því svona ströng skilyrði hljóta að reyna á menn og valda því að það besta næst út úr verkinu.
Textinn við Vorbrag fjallar hreinlega um hvernig er að vera ungur í miðbæ Reykjavíkur á vormorgni eftir glaum og gleði næturinnar: „Vorbragur er lag sem er fullt af von og gleði og er um þessa staði sem við vorum gjarna á niðr´í bæ á vorin að morgni til búnir að drekka alla nóttina og skemmta okkur. Miðbærinn var okkar heimavöllur á þessum tíma og við drukkum mikið og skemmtum okkur en því lýkur eins og öðru enda endar textinn á orðunum „dýrðardagar líða““ segir Þórir.
Það er ekki hægt að fjalla um textana á plötunni öðruvísi en að hafa tónlistina við þá með því annars fæst ekki heildarsýn. Huldumenn t.d. er ótrúlegt lag þar sem virðast krauma allra handa áhrif sem hefur verið slegið í eitt og niðurstaðan er alveg frábær. Mikið ber á þungum og hörðum takti sem minnir á trölladans. Það ber þó mest á Gildrunni sjálfri í þessu lagi enda er lagið um þá félaga og vísar til þess að þeir upplifðu sig sem huldumenn á íslenska tónlistarmarkaðnum á þessum árum. Þetta sýnir það að texti, sem virkar ekki sem sennilegur söngtexti á að líta, verður fullkominn með rétta laginu.
Allir textarnir, nema Svarta blómið, voru samdir fyrir plötuna eftir að lögin urðu til. Lögin voru líka samin sérstaklega fyrir plötuna nema eitt lag, lagið við Svarta blómið. Það var gamalt lag frá Pass sem hafði áður haft enskan texta en við gerð Huldumanna var þessum öldungum tveimur skellt saman í eitt lag og úr varð eitt besta lag plötunnar að mati höfundar enda hennar uppáhaldslag plötunnar.
Þó textarnir virðist við fyrstu sýn vera þunglyndiskomplexar eru þeir í raun léttir og fullir af prívathúmor. Það eru trúarlegu tilvísanirnar, sem eru þunglyndislegar, enda eru þeir textar oft samdir um þannig efni að annað er ekki hægt. „Við vorum allir meðvitaðir um að við vorum hver á sinn hátt listamenn. Ég var ekki meðvitaður um það fyrst en þegar ég fékk þessi ofboðslegu viðbrögð við þessum textum þá fór ég að líta á sjálfan sig sem listamann“ segir Þórir.
Hluti af torræðni textanna er að þeir eru oft um persónulega hluti, prívat brandara, sem ekki er fyrir alla að skilja. Sigurlagið er þannig texti. Lagið er létt og hugmyndin á bak við það er sú að þeir af félögunum sem ekki voru í sjálfri hljómsveitinni þ.e. Þórir, Þröstur Þorgeirsson hljóðmaður, Vígmundur Pálmarsson rótari og Sveinn Ólafsson textahöfundur Pass-textanna ætluðu sko að sýna landsmönnum að þeir gætu malað þá. Þeir sögðust vera í hljómsveit sem hét Við sigruðum heiminn. Auðvitað var þetta ekki hljómsveit en þetta var út frá sömu hugsun, ungir menn sem ætla að sigra heiminn. Auðvitað var þetta bara brandari.
Trúarlegar tilvísanir
Eins og áður segir er töluvert um trúarlegar tilvísanir í nokkrum textanna, enda eru félagarnir allir trúaðir menn, halda í heiðri sína barnatrú sem þeir ólust upp við: „Ein ástæða þess að Gildran var á skjön við allt á þessum tíma er að það er trúarlegur undirtónn í rokkinu. Trúarlegar tilvísanir í textunum eru alveg meðvitaðar og strákarnir voru sáttir við það“ segir Þórir.
Eitt lag af plötunni, Mærin, fékk þónokkra spilun og náði inn á vinsældalista. Lagið fjallar um Maríu mey, Guð skapara og Krist. Það fór af stað mikil umræða hjá fólki um að þeir væru að stæla U2 og sérstaklega þá nýútkomna plötu hennar, Joshua Tree. Sá trúarlegi tónn sem var í textunum átti sinn þátt í að ýta undir samlíkinguna við U2 þar sem sú sveit er með trúarlegar tilvísanir í sínum textum. Gildran og Þórir hafa alltaf verið einkar ósátt við þessa samlíkingu: „Það var alltaf verið að reyna að klastra á strákana einhverjum U2 stimpli sem var hreint úr sagt hlægilegur. Sannleikurinn var sá að við vissum alveg hver U2 var en allir hefðum við nefnt einhverjar allt aðrar hljómsveitir sem áhrifavalda í tónlist. Ef ég var undir áhrifum frá einhverjum þá var það Black Zabbath og Ozzy Osbourne og þessu svarta þunga þungarokki“ segir Þórir. Þess má geta að Huldumenn komu út á undan Joshua Tree.
Annar texti Þóris sem er með trúarlega skírskotun er titillagið Huldumenn, þrír menn, krossfarar, sverðhafar, krossberar. Þó að yrkisefnið í þeim texta sé ekki trúarlegt í grunninn, þar sem að textinn fjallar um Gildrustrákana sjálfa, þá er óneitanlega trúarlegur blær yfir því. Enn annar texti á Huldumönnum með trúarlegar tilvísanir er Svarta blómið og á Hugarfóstri eru það Værð, Ævisagan, Hugarfóstur og Hinsta sýn.
Rjóðrið og heiðin
Báðar þessar plötur voru algjörlega unnar í Rjóðri og allnokkrir textar Þóris eru samdir um heiðina þeirra og Rjóður. Rjóður var sumarbústaður sem var æfingahúsnæði Gildrunnar upp við Mosfellsrætur. Þangað var iðulega lagt í miklar svaðilfarir, nánast upp á líf og dauða á hálf aflóga Benz-kálfi sem þeir áttu: „Þetta var heiði sem við þurftum að fara yfir og þetta var æði skuggalegt að fara á veturna í miklum snjó, kolniðamyrkri og Vimmi og Benzinn að þræða veginn eftir minni þegar hafði snjóað. Fyrst þegar menn komu inn í Rjóður þá var svo kalt að við þurftum að kveikja á svona 200 kertum inni til þess að fá hita í kroppinn. Þessi staður er alveg óskaplega fallegur. Þarna vorum við, komnir út úr öllu og ekkert heyrðist og nóttin er svo stjörnubjört og það er svo fallegt þarna. Ég var undir miklum áhrifum frá þessum stað í textagerðinni“ segir Þórir.
Myndin framan á Huldumönnum, ramminn utan um myndina af Gildrunni, er af hjólförunum á veginum upp eftir og er því bein tilvísun í Rjóður. Þegar í Rjóður var komið tóku við stífar æfingar en stundum var slegið á léttari strengi og fengið sér í glas og haft gaman af lífinu: „Talandi um góðan anda í Rjóðri – þegar við komum þarna og vorum að fóðra hagamýsnar á Pripps og sykurmolum, þetta voru drykkfelldustu mýs Íslandssögunnar og þær voru ekki fáar, það var stundum mjög ört í bænum, en það var bara allt í lagi“ segir Þórir.
Þarna upp frá urðu margir textanna til og fjalla flestir um Rjóðrið eða það ævintýri sem það var að komast þarna upp eftir. Villtur og Förumaður af Huldumönnum og Heiðin og að ekki sé talað um Værð af Hugarfóstri eru allt textar sem eru samdir um þennan stað. Villtur er lýsandi fyrir það sem áður var nefnt, tilfinningin um heiðina á leiðinni upp í Rjóður í alls konar veðri og einstaklega miklum snjó. Heiðin er um það sama, að vera einn og villtur á heiðinni á leiðinni í Rjóðrið. Það er öllu léttari tónn í ljóðunum Förumaður og Værð. Förumaður er enn og aftur um einhvern á leiðinni yfir heiðina en að þessu sinni er sumar og bjart yfir öllu, lóan er komin.
Sú túlkun sem fólk hefur lagt í lagið Værð, sem er eitt þekktasta lagið af þessum plötum, einkennist af eins konar bricolage þar sem fólk hefur hent það á lofti og gert að sínu enda er það sívinsælt jafnt í brúðkaupum sem jarðarförum. Í textanum segir: „Þú söngst í Rjóðri við sólarlag“ en fólk hefur oftar en ekki álitið stóra r-ið vera prentvillu í textanum. Almennt er álitið að ljóðið sé ástarljóð af klassísku gerðinni en textinn er enn ein persónuleg tilvísun Þóris. Textinn er alls ekki klassískt ástarljóð heldur er hann saminn til Birgis söngvara hljómsveitarinnar og Rjóðurs. Lagið við Værð er eitt elsta lagið sem Birgir hefur samið og hann hafði samið við það texta þar sem hin fallega lína: „um ástir og eilífan dans“ kemur fyrir. Þórir hélt þessari línu inni þegar hann samdi nýjan texta og úr varð þessi fallega ballaða. Í textanum er annað persónulegt djók Þóris þar sem kemur hendingin „í húminu værðist vindurinn“ og margir hafa álitið vera prentvillu í textabókinni og eiga að vera bærðist, en er það ekki, þetta á að vera svona og Birgir syngur alltaf værðist.
Nú eða aldrei …
Þegar litið er til baka yfir farinn veg er augljóst að lögin á Huldumönnum og Hugarfóstri hafa elst mjög vel. Þegar platan Huldumenn kemur út er hún á skjön við vel flest það sem var að gerast, og það er kannski þess vegna sem að hún lifir svona góðu lífi í dag, hún var eitthvað nýtt, ósvikið. Enn í dag er hún sívinsæl og hefur ekki misst þann ósvikna tón sem hún vakti svo mikla athygli fyrir í upphafi. Það vita allir hver Gildran er þó ekki hafi farið mikið fyrir henni í gegnum tíðina á vinsældalistum, þó hún hafi vissulega átt topplög þar af seinni plötum sínum. Í dag er hljómsveitin orðin hálfgert költ og nýtur t.d. mikillar virðingar hjá ungum bílskúrsböndum sem eru að reyna fyrir sér í dag. Hún er virt sem einn af hornsteinum íslenskrar alþýðumenningar og -tónlistar. Gildran þykir töff hljómsveit í dag. Síðasta árið hefur Gildran komið saman á ný eftir um 13 ára hlé, ásamt Sigurgeiri Sigmundssyni gítarleikara, sem gekk í hljómsveitina í kringum 1990 og Pálma Sigurhjartarsyni píanóleikara sem leikur með hljómsveitinni sem sessjónmaður. Hljómsveitin hefur haldið fantagóða tónleika víða um land sem uppselt hefur verið ítrekað á og eru langt í frá hættir. Þessi túr þeirra heitir Nú eða aldrei … því það bókstaflega var nú eða aldrei að koma saman aftur eins og þeir gerðu.
Gildran hefur, auk þeirra platna sem hér hafa verið nefndar, gefið út plöturnar Ljósvakaleysingjarnir, Gildran (Saumaða platan), Út, Gildran í tíu ár (safnplata) og tónleikaplötuna Vorkvöld, auk einstaka laga sem ekki eru á plötum sveitarinnar en voru samin til styrktar einhvers góðgerðar málefnis. Gildrumenn eru alltaf með eitthvað nýtt í smíðum og hver veit hvort ekki komi út ný plata með þeim áður en yfir lýkur. Gildran var kosinn bæjarlistamaður Mosfellsbæjar árið 2023, löngu tímabær titill sem hljómsveitin var vel að komin.
Textar: Þórir Kristinsson
HULDUMENN
Leiðtogarnir
Svífa á milli skýja
Svika fuglar
Svartir englar
Af illum eldsins krafti knýja
Kaldir vindar
Og kvikir djöflar
Hatri heimum vígja
Vígamenn nú er stjarnan rauð
Aftur enn er vonin dauð
Vígamenn farnir heim
Þið svikuð okkar þjóð
Og heima alla
Brátt mun renna blóð
Þið af öllum ljúgið
Með bros á vör
Og burtu fljúgið svo
Á burtu ykkar böl
Ykkar bræður svíkja
Engra kosta völ.
Vorbragur
Vaknar allt á vorin
Vermir sólin landið
Grænu laufin borin
Brotið verður bandið
Blíður syngur blærinn
Brosir gulli sólin
Vaknar aftur bærinn
Börnin vantar í bólin
Opin Laugarvegur
Iðar Austurstræti
Digur andann dregur
Dúfa í heiðursæti
Fuglum iðar tjörnin
Fegra loftið sönginn
Brauði kasta börnin
Dapur er nú enginn
Situr bakvið sundin
Esjan undur fríða
Léttist aftur lundin
Dýrðar dagar líða.
Villtur
Rýnir út í myrkrið
Ratar ekki heim
Haustið er að koma
Kaldan bíður seim
Svífur út í sortann
Svartur Hrafn á leið
Á meðan bíður máninn
Þá nornir særa seið
Óttans klærnar læsast í
Hjartans djúpu rætur
Þar situr fugl
Á naktri grein
Og næturljóðin grætur
Fjöllin á þig stara
Ofan á þína eimd
Bráðum ertu dauður
Og sálin öllum gleymd
Villtur allra vega
Vonin orðin dauf
Kanski ertu fallinn
Fölnað lítið lauf.
Svarta blómið
Þekkirðu myrkrið þunga
Þagnarinnar sjávarnið
Næturskugga dauðans drunga
Drottins djúpu harmamið
Sorgin ein
Ég sit og bíð
Komir þú
Og gef mér frið
Vonin ein
Gefur grið
Sárt það er að syrgja
Þá sálin vætist blóði
Sorgina inni að byrgja
Brotna tára flóði
Hugann fyllir haustið
Horfin út í tómið
Birtan bak við brjóstið
Blómstrar svarta blómið.
Sigurlagið
Við sjáum einn
Sigur enn
Þar vinna víst
Okkar menn
Við höfum allt
Og meira til
Fjandann í salt
Okkur í vil
Við burstum þá
Og beygjum vel
Þeir endir fá
Og þegja í hel.
Mærin
Meyjan hrein
Sér þú til mín
Alltaf ein
Bænin ein
Ber mig til þín
Meyjan hrein
Faðir vor
Sér þú til mín
Engin orð
Himna storð
Tak mig til þín
Faðir vor
Bregður birtu
Mærin sofnar
Dofnar dagur burtu
Daufri varpar glóð
Kristur kær
Kom þú til mín
Himni nær
Hatri fjær
Tak mig til þín
Kristur kær.
Huldumenn
Þrír huldumenn
Þeir lifa enn
Synir þessa lands
Viltan stíga dans
Krossfarar
Sverðhafar
Krossberar
Lifa á sinni trú
Aldrei hverfur hún
Fyrnist aldrei slóð
Lifa þeirra ljóð.
Förumaður
Ljúfir Svanir líða
Um loftsins bláu lindir
Klaka hjörtun þíða
Gleymdar allar syndir
Halda yfir heiðar
Hópur friðar engla
Skiljast aftur leiðar
Horfnir yfir hengla
Friður býr í fjöllum
Förull ferðamaður
Hulinn heimum öllum
Brosir aftur glaður
Brosa þögul blómin
Birta yfir móum
Hljóma heiða óminn
Herir af Lóum
Sindrar sól á tjörnum
Sálin tindum ofar
Geislar gleði stjörnum
Guði vorum lofar.
Pass
Þú sérð sólu síga
Syndum vafða drauma
Drukkna fullum lyga
Deyja veröld auma
Friður skiptir máli
Stríðið er ei sjálfsagt
Reynum þessu að breyta
Sínum það í verki
Hatrið hrími kalda
Hellist yfir heima
Vondar sálir valda
Voninni þeir gleyma.
HUGARFÓSTUR
Værð
–Þú komst með vorið
um vetrarnótt
og vaktir huga minn
í húminu
værðist vindurinn
hann himneskan
heyrði sönginn þinn
Um ástir og eilífan dans
Þú söngst í Rjóðri
um sólarlag
og fluttir sálminn þinn
í kyrrðinni
kvaddi helkuldinn
hann heilagan
kveikti neistann minn
Um ástir og eilífan dans
Þú varst með völdin
um vetrarnótt
og sýndir styrkinn þinn
á heiðinni
heyrðist hljómurinn
hann háfleygan
hreyfði drauminn minn
Um ástir og eilífan dans.
Heiðin
Nú er heiðin heimsins endi
hola í sjálfu helvíti
eftir haustsins hrjúfu hendi
er hún hrikaleg í útliti
Og í daufri birtu dagsins
þá dofnar kjarkur þinn
í skini sólarlagsins
þá efinn læðist inn
Og þegar skímu nætur skýin fela
og skuggar flæða að
þá iðrastu þess að vera
einn á þessum stað
Og hér er eitthvað á seyði
þú finnur það á þér
kannski er ná á vindaheiði
sem enginn maður sér.
Snjór
Ég kvíði hverjum degi
og hvika alltaf frá
ég sannleik engum segi
snjórinn er mín þrá
Mín tryggð er drukknuð tárum
og treginn nístir mig
sálin þakin sárum
er sjúk í fíknilyf
Snjórinn blindar augu mín
Snjórinn byrgir mína sýn
Sú spurning sífellt dynur
en svarið svíkur mig
minn vægðarlausi vinur
get ég hætt við þig
Og svartur hafur svarar
hann svikull freistar mín
svo festan burtu fjarar
ég fell í kókaín
Snjórinn blindar augu mín
Snjórinn byrgir mína sýn
